O‘zbekistonliklar uchun chet elda biznes ochish: bosqichma-bosqich yo‘riqnoma

Chet elda biznes ochish – xalqaro bozorga chiqishni maqsad qilgan o‘zbekistonlik tadbirkorlar uchun istiqbolli yechim hisoblanadi. Biroq bu jarayon yuridik, soliq va ma’muriy masalalarni tushunishni talab qiladi. Ushbu maqolada chet elda biznes ro‘yxatdan o‘tkazish uchun asosiy qadamlarni ko‘rib chiqamiz.

1-qadam. Mamlakat tanlash

Eng muhim qadamlardan biri – qaysi mamlakatda biznes ochishni aniqlash. Mamlakat tanlashda quyidagilarni hisobga oling:

• Chet elliklar uchun imkoniyatlar – norezidentlar kompaniya ochishi mumkinmi?
• Soliqlar – biznes uchun qanday soliq stavkalari mavjud?
• Byurokratiya darajasi – biznes yuritishdagi osonlik va raqamli xizmatlar.
• Iqtisodiyot tarmoqlari – qaysi sohalar rivojlangan va istiqbolli?

Biznes uchun mashhur davlatlar:

• AQSH – oson ro‘yxatdan o‘tish, ishonchli huquqiy himoya;

• BAA – soliq imtiyozlari, rivojlangan bozor;

• Turkiya – yashash uchun ruxsatnoma olish imkoniyati, qulay joylashuv;

• Yevropa mamlakatlari (Estoniya, Buyuk Britaniya, Germaniya) – barqarorlik va nufuz;

• Gruziya – past soliqlar, soddalashtirilgan ro‘yxatdan o‘tish jarayoni.

2-qadam. Kompaniya turini tanlash

Tanlangan mamlakat qonunchiligi va maqsadingizga qarab biznes shaklini aniqlashingiz kerak. Eng keng tarqalgan turlari:

Yakka tartibdagi tadbirkor (YaTT) – oson ochiladi, lekin barcha qarzlar uchun shaxsiy javobgarlik bor.

MCHJ – cheklangan javobgarlikka ega, keng imkoniyatlar.

Korporatsiya (C-Corp, S-Corp – AQSH) – investorlar jalb etiladigan katta loyihalar uchun.

Filial yoki vakolatxona – agar O‘zbekistondagi biznesingizni kengaytirmoqchi bo‘lsangiz.

3-qadam. Hujjatlarni tayyorlash

Kompaniya ro‘yxatdan o‘tkazish uchun odatda kerak bo‘ladi:

• xorijga chiqish pasporti;
• yuridik manzil (virtual ofisdan foydalanish mumkin);
• kompaniya ustavi (Articles of Association / Operating Agreement);
• ustav kapitali (ayrim mamlakatlarda talab qilinadi);
• soliq identifikasion raqami (TIN, VAT).

AQSH, Buyuk Britaniya kabi davlatlarda kompaniyani onlayn ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin.

4-qadam. Biznesni ro‘yxatdan o‘tkazish

Har bir mamlakatda ro‘yxatdan o‘tkazish jarayoni o‘zgacha bo‘lishi mumkin, ammo odatda quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

1. Tegishli davlat organiga ariza topshirish (masalan, Buyuk Britaniyada Companies House, AQSHda IRS).
2. Davlat bojini to‘lash.
3. Ro‘yxatdan o‘tish hujjatlarini olish (sertifikat, soliq raqami va h.k.).
4. Bank hisob raqami ochish.

5-qadam. Bank hisob raqami ochish

Xorijdagi biznesingizni faol yuritish uchun chet el bankida hisob raqami kerak bo‘ladi. Talablar mamlakatga qarab o‘zgarishi mumkin. Odatda kerakli hujjatlar:

• kompaniya ustav hujjatlari;
• tadbirkor pasporti;
• manzil tasdig‘i;
• biznes-reja (ayrim holatlarda).

Alternativ variant: Agar an’anaviy banklar hisob raqami ochishni rad etsa, Wise, Payoneer, Revolut kabi fintex platformalaridan foydalanish mumkin.

6-qadam. Litsenziyalar va soliqlar

Biznesingiz turiga qarab maxsus litsenziyalar talab qilinishi mumkin:

• moliyaviy xizmatlar – moliya regulyatoridan litsenziya;
• eksport va import – bojxona ruxsatnomalari;
• tibbiyot, farmasevtika – sertifikatlar va guvohnomalar.

Soliqlar ham muhim:

• foyda solig‘i (0% BAAda, 30% AQSHda);
• QQS (VAT, GST) – tovar savdosi uchun;
• dividendlar solig‘i – foydani olib chiqishda.

7-qadam. Xodimlar yollash (agar zarur bo‘lsa)

Agar ishchilarni yollash rejasini tuzgan bo‘lsangiz, quyidagilarni o‘rganing:

• minimal ish haqi;
• ish beruvchi uchun soliqlar;
• chet elliklar uchun ish vizasi va ruxsatnomalar.

8-qadam. Viza va yashashni legallashtirish 

Agar faqat biznes yuritish emas, balki tanlangan mamlakatda yashashni ham rejalashtirsangiz, vizani rasmiylashtirish kerak:

• biznes-viza – vaqtinchalik yashash uchun;
• investorlik yoki tadbirkorlik vizasi – AQSH, Buyuk Britaniya, Kanada, BAAda mavjud;
• biznes orqali yashash uchun ruxsatnoma – Yevropa, Turkiya, Gruziyada ishlaydi.

Ayrim mamlakatlar investisiya evaziga fuqarolik beradi (BAA, Turkiya va boshqalar).

Chet elda biznes ochish o‘zbekistonlik tadbirkorlar uchun katta imkoniyatlar yaratadi, ammo huquqiy va moliyaviy jihatlarini yaxshilab o‘rganish kerak.

Agar kerak bo‘lsa, xatolarga yo‘l qo‘ymaslik uchun biznes maslahatchilari yoki advokatlarga murojaat qilishingiz mumkin.

Shuningdek, O‘zbekistonda o‘z biznesingizni qanday boshlash mumkinligi qiziq bo‘lsa, bundan avvalgi maqolalarimizda batafsil berilgan.