Moliya boshqaruvida sun’iy intellekt: bugun nimani avtomatlashtirish mumkin va nimani hali avtomatlashtirish mumkin emas

15 yillik tajribaga ega bo‘lgan moliyaviy direktor sifatida O‘zbekistonning ishlab chiqarish sektorida sun’iy intellekt (SI) yordamida moliyaviy jarayonlarni avtomatlashtirish bo‘yicha ko‘plab savollarga duch kelaman. Keling, SI qayerda moliyachining ishini osonlashtirishi va qaysi sohalarda hali ham inson ishtiroki zarur ekanligini ko‘rib chiqamiz.

SI’ning moliyadagi real imkoniyatlari

Birinchi navbatda, sun’iy intellekt aniq algoritmlar va tuzilgan ma’lumotlar bilan ishlashda samarali hisoblanadi. Amaliyotda bu quyidagilarni anglatadi:

Bank hujjatlarini qayta ishlash

Zamonaviy SI tizimlari bank hujjatlarini tartibga solishda yordam beradi. Ular asosiy tranzaksiya turlarini aniqlay oladi va hisobotlar shakllantirishga yordam beradi. Biroq, ushbu jarayonlarda inson nazorati zarur. Bizning tajribamizda bunday yondashuv moliya bo‘limining ish samaradorligini oshirishga yordam berdi.

Debitorlik qarzdorligini boshqarish

SI har kuni qarzdorlik holatini tahlil qilishi va avtomatik ravishda javobgar xodimlarga bildirishnomalar yuborishi mumkin. Misol uchun, mening tajribamda Telegram orqali avtomatik eslatmalarni yo‘lga qo‘yish hisobiga muddati o‘tgan qarzdorlikni uch oy ichida 40% ga kamaytirishga muvaffaq bo‘ldik.

Xaridlarni prognoz qilish

Ishlab chiqarishda SI tarixiy ma’lumotlarni tahlil qilib, xomashyo va materiallarga bo‘lgan ehtiyojni oldindan prognoz qilishda foydali bo‘lishi mumkin. Tizim mavsumiylik, joriy buyurtmalar va ombordagi qoldiqlarni inobatga olib, xaridlar bo‘yicha tavsiyalar shakllantiradi.

SI hali ojiz bo‘lgan sohalar

Sun’iy intellektning barcha afzalliklariga qaramay, u hali to‘liq qo‘llanilishi mumkin bo‘lmagan yoki inson ishtirokisiz ishlay olmaydigan sohalar mavjud:

Naqd pul hisob-kitoblari

O‘zbekistonda kichik biznesning katta qismi hanuzgacha naqd pulda ishlaydi. SI bu kabi operatsiyalarni mustaqil hisobga ololmaydi – ma’lumotlarni qo‘lda kiritish talab etiladi.

Nostandart to‘lovlarni aniqlash

Ko‘pincha faqat inson to‘lovning aniq maqsadini to‘g‘ri aniqlay oladi, ayniqsa, agar operatsiyalar g‘ayrioddiy bo‘lsa yoki to‘lovning izoh qismida xatoliklar mavjud bo‘lsa.

Moliyaviy tavakkalni baholash

SI katta hajmdagi ma’lumotlarni tahlil qilish qobiliyatiga ega bo‘lsa-da, u hali ham yangi kontragentlar yoki nostandart bitimlar bo‘yicha moliyaviy tavakkallarni to‘liq baholay olmaydi. Bunday holatlarda inson tajribasi muhim rol o‘ynaydi.

SI joriy etish bo‘yicha amaliy tavsiyalar

O‘z tajribamga asoslanib, SI yechimlarini samarali joriy etish uchun bir necha muhim tavsiyalarni taqdim etishim mumkin:

• Oddiy jarayonlardan boshlang. Bitta jarayonni tanlang, masalan, bank hujjatlarini qayta ishlashni avtomatlashtirishdan boshlash mumkin.

• Aniq algoritmlarni yarating. SI joriy etishdan avval, biznes jarayonlaringizning aniq tavsifini ishlab chiqing va barcha mumkin bo‘lgan ssenariylarni yozib chiqing.

• Ma’lumotlar sifatini ta’minlang. SI tizimlari faqat sifatli ma’lumotlar bilan ishlaganda samarali bo‘ladi.

• Doimiy nazoratni tashkil qiling. Tizim ishini muntazam tekshirib turing va zarur hollarda sozlamalarni moslashtiring.

Amaliyotdan misol

O‘tgan yili biz Toshkentda qadoqlash materiallari ishlab chiqaruvchi korxonamizda SI tizimini joriy qildik. Tizim quyidagilarni tahlil qiladi:

• Sotuvlar tarixi

• Ombordagi joriy qoldiqlar

• Yetkazib beruvchilarning yetkazib berish muddati

• Talabning mavsumiy o‘zgarishlari

Ushbu ma’lumotlarga asoslanib, u xom ashyo sotib olish bo‘yicha tavsiyalar beradi. Natijada, dastlabki olti oy ichida ombordagi ortiqcha zaxiralarni 30% ga qisqartirishga muvaffaq bo‘ldik, bu esa resurslardan samarali foydalanishga yordam berdi.

Kelajak istiqbollari

Moliya sohasidagi sun’iy intellekt – bu inson o‘rnini bosuvchi texnologiya emas, balki rasmiyatchilik va takroriy jarayonlarni avtomatlashtirish orqali moliyaviy qarorlarni qabul qilishni osonlashtiradigan kuchli vositadir. Yaqin yillarda yanada ilg‘or SI yechimlarining paydo bo‘lishini ko‘ramiz, ammo asosiy qarorlarni qabul qilish hali ham inson zimmasida bo‘lib qoladi.

Muhimi, SI yordamida avtomatlashtirish yakuniy maqsad emas, balki biznes samaradorligini oshirish vositasi ekanligini yodda tutishdir. Shu bois, eng avvalo o‘z jarayonlaringizni tahlil qiling va texnologiyalarni foyda keltiradigan joylarda joriy eting.