Inflyasiya va iste’mol savatchasi: 2025 yildagi dinamika

2025 yil fevralida O‘zbekistonda yillik inflyasiya 10 %dan oshdi — Davlat statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, iste’mol narxlari indeksi (INI) 2024 yil fevraliga nisbatan 110,1 %ga yetdi (oylik o‘sish — +0,5 %). May oyiga kelib INI 108,7 %ni tashkil qildi, bu yillik o‘sish sur’ati sekinlashayotganini anglatadi, biroq oylik o‘sish +1,5 %gacha tezlashdi.

Markaziy bankning (raisi Mamarizo Ishmetov) 2025 yil boshidagi prognoziga ko‘ra, yil yakunlarigacha inflyasiya darajasi 7–8 % atrofida bo‘lishi kutilmoqda.

Iste’mol savatchasi tarkibi va inflyasiyaga ta’sir etuvchi asosiy guruhlar

Iste’mol savatchasi taxminan 510 turdagi tovar va xizmatlardan iborat: 170 ta oziq-ovqat, 250 ta nooziq-ovqat va 90 ta xizmat turlari. Narxlar butun mamlakat bo‘ylab 10 000 dan ortiq nuqtada va 170 000 dan ortiq tovar pozisiyasida kuzatiladi.

2025 yilda inflyasiyaga eng katta hissani qo‘shgan guruhlar:

• Xizmatlar — ayniqsa, kommunal xizmatlar va transport. Fevralda bu guruhda yillik o‘sish 27 %ga, mayda esa 33–59 %gacha yetdi.

• Nooziq-ovqat tovarlari — yillik o‘sish taxminan 7,7 %, fevralda oylik o‘sish +0,3 %, mayda esa +1,7 %.

• Oziq-ovqat mahsulotlari — nisbatan barqaror: fevralda yillik o‘sish 2,9 %, oylik — +0,6 %. May oyida esa oziq-ovqat narxlari o‘rtacha 0,8 %ga arzonlashdi.

Narhlar o‘sishining asosiy omillari

Oziq-ovqat

• Fevralda sabzavotlar (pomidorlar +5–30 %, karam va bodiring +17–37 %) va go‘sht (+2,1 % oylik; +14–18 % yillik) katta qimmatlashuvni ko‘rsatdi.

• Ayni paytda sut mahsulotlari, tuxum va yormalar arzonlashdi (masalan, sut va tuxum −2–12 %gacha), bu INIga taxminan −0,29 foiz punkt kamayish hissasini berdi.

Nooziq-ovqat tovarlari

• Asosiy o‘sish kiyim-kechak, maishiy texnika va mebel sohalarida kuzatildi. Bunda o‘sish sur’ati +5–7 % atrofida bo‘ldi.

Xizmatlar va tariflar

• Eng yuqori o‘sish kommunal xizmatlarda qayd etildi: uy-joy xizmatlari, issiq suv, gaz va energiya narxlari yillik 10–39 %gacha ko‘tarildi. May oyida bu sektor oylik inflyasiyaga +1,29 foiz punkt hissa qo‘shdi.

• Transport — ichki aviachiptalar +60 %, xalqaro reyslar +90 %, temiryo‘l chiptalari +7,7 %. May oyida transport inflyasiyaga +0,45 foiz punkt hissa qo‘shdi.

• Mobil aloqa va internet xizmatlari narxi yil davomida taxminan 1,6 %ga oshib, umumiy INIga +0,08 foiz punkt hissa berdi.

Hududlar bo‘yicha farqlar

2025 yil may oyida inflyasiyaning eng yuqori darajasi quyidagi hududlarda qayd etildi:

• Farg‘ona viloyati — 110 %

• Xorazm — 109,1 %

• Toshkent — 109,5 %

Inflyasiya eng sekin o‘sgan hududlar: Buxoro va Jizzax viloyatlari.

Pul-kredit siyosati va prognozlar

2025 yil yanvar oyida Markaziy bank asosiy foiz stavkasi 13,5 % darajasida saqlanishini e’lon qildi. Bu orqali inflyasion kutilmalarni nazorat qilish va asosiy inflyasiya darajasini (taxminan 7,2 %) pasaytirish maqsad qilingan.

Markaziy bankning maqsadli ko‘rsatkichi — 2025 yil oxirigacha inflyasiyani 7–8 % darajasida tutish, 2026 yil oxirigacha esa 5 %ga tushirish.

Bu aholi va biznes uchun nima degani?

• Kommunal xizmatlar va transport — narxlar o‘sishining asosiy drayverlari. Uy xo‘jaliklari byudjetlari va kompaniya xarajatlari uchun bosim yaratishda davom etmoqda.

• Oziq-ovqat inflyasiyasi — nisbatan barqaror va mavsumiy tushishlar (may oyida) bilan muvozanatlangan.

• Nooziq-ovqat tovarlari — o‘sish sur’ati past, bu ichki talab barqarorligi va milliy valyuta mustahkamligidan dalolat beradi.

• Yil boshidan inflyasiyaning pasayishi (110,1 %dan 108,7 %ga) — inflyasiya bosimining asta-sekin kamayib, Markaziy bankning maqsadli ko‘rsatkichlariga yaqinlashayotganini ko‘rsatadi.

Prognoz va tavsiyalar

• Pul-kredit siyosati ta’siri kuchaymoqda. 13,5 % stavka va qat’iy monetar shartlar inflyasion bosimni sekinlashtirishi kutilmoqda.

• Asosiy xavflar: jahon bozoridagi narxlar o‘zgarishi (neft, don mahsulotlari), shuningdek, davlat tariflarining ehtimoliy oshishi.

• Aholiga tavsiya: eng ko‘p o‘zgaruvchan guruhlar — kommunal xizmatlar, transport va mavsumiy oziq-ovqat.

Byudjetda bu toifalarni optimallashtirish tez samara beradi.

• Biznes uchun: uzoq muddatli rejalar tuzishda kommunal xizmatlar va logistika xarajatlarini kamida 20–30 %ga oshirib hisoblash tavsiya etiladi.

Xulosa

2025 yilda O‘zbekistondagi inflyasion jarayonlar an’anaviy manzarani namoyon qilmoqda: oziq-ovqat inflyasiyasi bosimining pasayishi fonida xizmatlar va kommunal tariflar orqali inflyasiya yuqori darajada saqlanmoqda. Iste’mol savatchasi hamon kommunal sektorga katta ulush ajratadi. Ammo yillik o‘sish sur’atlarining sekinlashishi va Markaziy bankning qat’iy siyosati inflyasiyani 2026 yilda maqsadli 5 % darajaga tushirish uchun zarur asos yaratadi.