S&P iste’mol kreditlarining o‘sishi fonida O‘zbekiston banklari uchun xavf-xatarlar borligi haqida ogohlantirdi

2025-yilda O‘zbekiston, Armaniston, Ozarbayjon, Gruziya va Qozog‘istonning bank tizimlari 2024-yilga o‘xshab barqaror bo‘lib qoladi. Bu haqda S&P Global Ratings xabar bermoqda.

O‘n foizli chegaralarda kreditlashning o‘rtacha o‘sishi va aktivlarning barqaror sifati foydalilik va kapital yetarliligini qo‘llab-quvvatlaydi.

2025-yil fevral oyi holatiga ko‘ra, ushbu beshta davlatning aksariyat banklari bo‘yicha prognozlar barqaror bo‘lib qolgan, ikki bankda esa ijobiy edi.

Asosiy xavflar qatorida geosiyosiy taranglikning kuchayishi, global yoki mintaqaviy iqtisodiyotning chuqurroq sekinlashishi, chakana kreditlashning tezlashuvi, tezda oshayotgan uy-joy narxlari, disbalans xavflari va raqamli transformatsiya, sun’iy intellekt, iqlim o‘zgarishi va kiberxavfsizlikka oid tahdidlar mavjud.

S&P Global Ratings ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda iste’mol kreditlari va mikroqarzlar faol o‘sib bormoqda, bu banklarning kredit portfellari strukturasini o‘zgartirmoqda. Xususan, xorijiy raqobatchilar tomonidan bosim ortib, aktivlar sifatiga ta’sir qilmoqda. 2023-yildan boshlab, regulyator chakana kreditlashning o‘sishini cheklab, uning ulushini 50% dan 2024-yilda 20% gacha qisqartirdi. Shunday bo‘lsa-da, banklar yuqori marja olish maqsadida ta’minotsiz kreditlar va kichik biznesga kreditlarni kengaytirishda davom etmoqda.

O‘zbekistonda banklar aholiga va kichik biznesga ta’minotsiz kreditlar berishda faol davom etmoqda, bu ularning foydasini oshirishga xizmat qiladi. Biroq, 2023-yildan boshlab, regulyator o‘zining chora-tadbirlarini ko‘rib chiqqan va natijada chakana kreditlash hajmi 2024-yilda 50% dan 20% gacha qisqargan.

Xorijiy banklarning kirishi tufayli sektor yanada raqobatbardosh bo‘lib bormoqda. Shu bilan birga, risklarni boshqarish madaniyati hali to‘liq shakllanmagan, bu esa bank aktivlarining sifatiga ta’sir qilishi mumkin.

Davlat banklari sohada dominant holatda qolmoqda, barcha aktivlarning taxminan 70% ini nazorat qiladi. Privatizatsiya dasturi vaqt talab qiladi va jiddiy o‘zgarishlarni talab qiladi, chunki davlat banklari xorijiy investorlar uchun jozibador bo‘lishi uchun o‘z samaradorligini oshirishi kerak.

Kelgusi ikki yil ichida asosiy muammolar aholi uchun moliyaviy xizmatlarga kirish imkoniyatining cheklanganligi va fuqarolarning past daromadlari bo‘lib qoladi.