ILMA iqtisodchi Otabek Bakirovga qarshi shikoyat berdi

Istiqbolli loyihalar milliy agentligi (ILMA) iqtisodchi Otabek Bakirovga qarshi huquqni muhofaza qilish organlariga rasmiy ariza yubordi. Bu haqda Bakirov o‘zining Telegram kanalida xabar berdi.

Bunga uning 4-mart kuni Telegramda e’lon qilgan xabari sabab bo‘lgan. Unda u agentlikning Xitoy marketpleysi Temuni bloklash bo‘yicha harakatlarining qonuniyligini shubha ostiga olgan edi.

Bakirovning aytishicha, aynan uning “Qonunsiz superregulyator”deb nomlangan maqolasi ILMAning tobora kengayib borayotgan vakolatlarining qonuniyligi masalasini ko‘targani uchun agentlik tomonidan uni obro‘sizlantirishga urinish deb baholangan.

Toshkent shahar Ichki ishlar bosh boshqarmasiga arizani ILMA rahbarining birinchi o‘rinbosari Vyacheslav Pak imzolagan. Hujjatga agentlik vakilining tushuntirish xati ilova qilingan. Murojaat hozirda IIBB Kiberxavfsizlik bo‘limida ko‘rib chiqilmoqda. Bakirov o‘zi yozma va og‘zaki tushuntirishlar berganini, biroq ish materiallari unga hali taqdim etilmaganini ma’lum qildi.

Tanqid mazmuni: Agentlik vakolatlarining kengayishi

“Qonunsiz superregulyator” maqolasi to‘rtta postdan iborat seriyaning bir qismi bo‘lib, unda Bakirov Temu bilan bog‘liq vaziyatni tahlil qilgan va kengroq muammoni – ILMAning nazorat organi sifatidagi faoliyati uchun huquqiy asos yo‘qligini ko‘tarib chiqqan. Uning ta’kidlashicha, agentlik amalda butun sohalarga — kriptovalyutalardan tortib elektron tijoratgacha ta’sir o‘tkaza boshlagan, biroq uning vakolatlari va javobgarligini aniq belgilaydigan maxsus qonun mavjud emas.

Iqtisodchining ta’kidlashicha, dastlab 2017-yilda agentlik boshqa maqsadlar uchun tashkil etilgan edi. Ammo so‘nggi uch yil ichida uning vakolatlari sezilarli darajada kengaydi — bu jarayon tegishli muhokamalar, me’yoriy asoslar yoki parlament nazoratisiz amalga oshirildi.

“Biz dastlab cheklangan vazifalarga ega bo‘lgan texnik idora iqtisodiyotning butun tarmoqlariga ta’sir ko‘rsatadigan bir tomonlama qarorlar qabul qila oladigan ta’sir markaziga aylanganini kuzatmoqdamiz”, — deya yozgan u.

Huquqiy tartibga solish zarurligi to‘g‘risidagi dalillar

Bakirovning ta’kidlashicha, muammo bitta keys doirasidan tashqarida. Uning fikricha, mamlakatda agentlik vakolatlarini cheklaydigan, uning hisobdorligini ta’minlaydigan yoki yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan manfaatlar to‘qnashuvining oldini oladigan normativ hujjat mavjud emas.

“Agar regulyator shaffof huquqiy asosga ega bo‘lmasa, uning qarorlari o‘zboshimchalik sifatida qabul qilinishi mumkin, bu nafaqat ma’lum kompaniyalarga, balki umuman biznes muhitiga ham zarar yetkazadi”, — deb hisoblaydi iqtisodchi.

Uning qo‘shimcha qilishicha, dunyodagi hech bir megaregulyatorning faqat hukumat qarorlari yoki qarorlari asosida normal ishlashi mumkin emas. Bunday tuzilmalarning barchasi vakolatlar, mas’uliyat va mustaqillik muvozanatini belgilovchi alohida qonunlar doirasida ishlaydi.

Konteks: Temu, soliqlar va bloklash

Xitoyning Temu platformasi O‘zbekistonda 20-mart kuni bloklandi, garchi kompaniya bundan ikki kun oldin mamlakatda yuridik shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lsa ham. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, bunga soliq da’volari sabab bo‘lgan: Soliq qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Mubin Mirzayevning ma’lum qilishicha, Temu kompaniyasining 46 mlrd so‘mlik qarzi bor va agar u to‘lansa, platformaga kirish qayta tiklanishi mumkin.

Bakirov, o‘z navbatida, amaldagi qarorda 2025-yil 1-iyulgacha o‘tish davri belgilanganini, bu davrda platformalar yangi talablarga moslashishi kerakligini ta’kidladi. Shuning uchun, uning fikricha, Temuni bloklashga erta bo‘lib, hokimiyat tomonidan tasdiqlangan qoidalarga zid keladi.

Regulyatorlar faoliyatini huquqiy tartibga solishga da’vat

Nihoyatda, Bakirov ILMAning shikoyat shaklida bildirgan munosabati ochiq munozaraga va konstruktiv tanqidni qabul qilishga tayyormasligini ko‘rsatuvchi belgi ekanligini ta’kidladi. U agentlik faoliyatini tartibga soluvchi qonunni qabul qilish masalasini muhokama qilish o‘rniga, bosim o‘tkazish yo‘li tanlanganidan afsuslanishini bildirdi.

“Sizga qonun kerak’ degan so‘zlar uchun sudga murojaat qilish emas, balki minnatdorchilik bildirish lozim. Chunki faqat qonun orqaligina regulyator haqiqatan samarali, xolis va ishonchga sazovor bo‘lishi mumkin”, — deya ta’kidladi u.