Ma’lumotlarni mahalliylashtirish O‘zbekistonga har yili $4,2 mlrdga tushmoqda

Shaxsiy ma’lumotlarni mahalliylashtirish bo‘yicha qat’iy talablar O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyoti rivojlanishiga to‘siq bo‘lmoqda, investitsiyalar oqimini cheklab, global texnologik jarayonlarga qo‘shilishga xalaqit bermoqda. Bu haqda Kotib AI Research tadqiqoti ma’lum qildi.

“Shaxsga doir ma’lumotlar to‘g‘risida”gi qonunning 27-1-moddasiga ko‘ra, 2019-yildan boshlab O‘zbekiston fuqarolari haqidagi barcha ma’lumotlar faqat mamlakat ichidagi serverlarda qayta ishlanishi shart. Mutaxassislar ta’kidlashicha, bunday qoida kompaniyalarning operatsion xarajatlarini sezilarli darajada oshiradi, chegaralararo xizmatlar faoliyatini murakkablashtiradi va xalqaro ishtirokchilar uchun O‘zbekiston bozorining jozibadorligini pasaytiradi.

Tahlilchilar baholashicha, amaldagi talablar tufayli yillik zarar $4,2 mlrdgacha yetishi mumkin.

Eng sezilarli yo‘qotishlar quyidagi sohalarda kuzatilmoqda:

• elektron tijorat — $900-1,250 mln;
• bank sektori — 850-1,170 mln;
• IT va startaplar — 675-975 mln;
• fintech — 575-825 mln.

Umumiy zarar mamlakat yalpi ichki mahsulotining 5,7% igacha yetmoqda.

Aksariyat xalqaro kompaniyalar bozordan tashqarida qolmoqda. 

Xorijiy kompaniyalarning 87%i O‘zbekiston bozoriga kirmayapti. Ular orasida PayPal, Stripe, Netflix, Spotify, AWS va Microsoft Azure kabi kompaniyalar bor. Tahlilchilar so‘nggi uch yilda boy berilgan investitsiyalar hajmini $1,35 mlrd deb baholamoqda.

Zamonaviy sun’iy intellekt modellarining ko‘pchiligi xalqaro bulutli xizmatlardan foydalanishni talab qiladi, bu esa ularni O‘zbekistonda joriy etishni juda qiyinlashtiradi. Bu holat milliy texnologik dasturlarni, jumladan, AI-2030 strategiyasini amalga oshirishga to‘sqinlik qilmoqda.

Qozog‘iston misolida

2018-yilda Qozog‘iston shaxsiy ma’lumotlar bilan ishlash sohasidagi tartibga solish me’yorlarini qayta ko‘rib chiqdi. Asosiy o‘zgarishlar orasida ma’lumotlarni sezgirlik darajasi bo‘yicha ajratish, himoya mexanizmlari mavjud bo‘lganda chegaralararo uzatishga ruxsat berish, biznesni moslashtirishga imkon beruvchi o‘tish davri va moliyaviy texnologiyalar sektori uchun sinov maydonchalarini ishga tushirish kabilar bor.

Natijada raqamli iqtisodiyotning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 5,9% gacha ko‘tarildi.

Tahlilchilar tavsiyalari

Mavjud vaziyatdan chiqish uchun kompleks yondashuv zarur.

Mutaxassislar quyidagilarni taklif qilmoqdalar:

• ma’lumotlar turlari bo‘yicha tabaqalashtirish joriy etish;
• jismoniy mahalliylashtirish talabini «yetarli darajada himoyalash» tamoyili bilan almashtirish;
• kompaniyalar uchun o‘tish davrini ko‘zda tutish;
• tartibga soluvchi sinov maydonlari orqali texnologik tajribalar o‘tkazish imkoniyatlarini kengaytirish.

Bunday yo‘nalish besh yil ichida yalpi ichki mahsulotning 2,5% ga o‘sishini ta’minlash, $2,8 mlrdgacha investitsiyalarni jalb qilish va 35 mingga yaqin ish o‘rinlarini yaratish imkonini beradi.