Kredit olishga biznesni tayyorlash bo‘yicha chek-list

Biznesga kredit qachon kerak bo‘ladi?

Qarz mablag‘larini jalb qilish biznes uchun quyidagi hollarda dolzarb bo‘ladi: mavjud moliyaviy resurslar talabni qondirish uchun yetarli emas va ishlab chiqarish quvvatlaridan to‘liq foydalanilmayapti. Kredit biznesni kengaytirish, uskunalar xarid qilish yoki aylanma mablag‘larni to‘ldirish uchun kerak bo‘lishi mumkin.

Ariza topshirishdan oldin mavjud kredit dasturlarini o‘rganish muhim. Xalqaro kreditlar ko‘proq foydali shartlarni taklif qilishi mumkin, ammo ularni olish qat’iy talablarga va uzoq jarayonlarga bog‘liq. O‘zbekiston kompaniyalari uchun mahalliy banklar orqali kredit olish realroq yechim bo‘lib qolmoqda.

Kredit maqsadi va miqdorini aniqlash

Bankga murojaat qilishdan oldin, qarz mablag‘lari nima uchun kerakligini aniq tushunish lozim. Noaniq formulalar arizaning rad etilishiga olib kelishi mumkin. Agar kredit uskuna xaridi, ishlab chiqarishni kengaytirish yoki operatsion xarajatlarni qoplash uchun kerak bo‘lsa, bu maqsadlar asoslangan bo‘lishi kerak.

Kredit maqsadiga erishish uchun zarur bo‘lgan aniq summani hisoblash muhim. Bu yetarli mablag‘ yetishmasligi yoki ortiqcha qarz olish holatlarini oldini oladi.

Moliyaviy hujjatlar

Banklar biznes barqarorligini tasdiqlovchi to‘liq moliyaviy hujjatlar to‘plamini talab qiladi. Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• buxgalteriya hisobotlari, shu jumladan balans va moliyaviy natijalar hisobotlari;
• soliq majburiyatlari bajarilganini tasdiqlovchi hujjatlar;
• pul oqimi prognozi va daromad-xarajatlar byudjeti keltirilgan boshqaruv hisobotlari.

Banklar rasmiy hisobotlardan tashqari, kompaniya real moliyaviy holatini aks ettiruvchi batafsil ma’lumotlarni ham so‘rashi mumkin.

Biznes-rejani ishlab chiqish

Kredit beruvchilar kompaniyaning hozirgi to‘lov qobiliyati bilan birga, uning rivojlanish istiqbollarini ham baholaydi. Biznes-reja quyidagilarni o‘z ichiga olishi kerak:

 • kompaniya tarixi, asosiy faoliyat yo‘nalishlari va raqobat afzalliklari;

 • bozor tahlili, tarmoqdagi holat, raqobat va o‘sish salohiyatiga urg‘u;

 • daromad o‘sishi va kreditni qaytarish imkoniyatlarini ko‘rsatuvchi moliyaviy prognozlar;

 • xatarlar tahlili va ularni kamaytirish strategiyalari.

Kredit ta’minoti

Ko‘pchilik banklar garov ta’minotini talab qiladi. Qaysi aktivlar garov sifatida berilishi mumkinligini oldindan aniqlash lozim. Bu ko‘chmas mulk, uskunalar, transport vositalari yoki boshqa qimmatbaho aktivlar bo‘lishi mumkin.

Ariza topshirishdan oldin garov mulkini mustaqil baholash va bankning sug‘urta bo‘yicha talablarini aniqlashtirish tavsiya etiladi.

Kredit tarixi va biznes obro‘si

Kompaniyaning kredit tarixi bank qarorida muhim rol o‘ynaydi. Arizadan oldin mavjud kechiktirilgan to‘lovlar bo‘lsa, ularni bartaraf etish zarur.

Sud ishlari va hal qilinmagan nizolar kredit olish imkoniyatiga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Bundan tashqari, Kredit tarixlari byurosidan hisobot olib, undagi ma’lumotlar to‘g‘riligini tekshirish tavsiya etiladi.

Bank va kredit shartlarini tanlash

Barcha banklar bir xil shartlarni taklif qilmaydi, shuning uchun bir nechta variantni solishtirish muhim. Quyidagilarga e’tibor bering:

• bank ixtisoslashuvi – ayrim banklar muayyan sohalarga yo‘naltirilgan dasturlarni taklif qiladi;
• foiz stavkalari, komissiyalar va muddatidan oldin to‘lash uchun jarimalar;
• kompaniyaning moliyaviy holatidagi o‘zgarishlarga moslashuvchanlik.

Bank uchun biznes taqdimoti

Yaxshi tayyorlangan taqdimot kredit olish ehtimolini oshiradi. Unda quyidagilar bo‘lishi kerak:

• biznes mohiyati va kredit maqsadining aniq bayoni;
• loyihaning ustunliklari, jumladan innovatsiyalar, eksport salohiyati va raqobat ustunliklari;
• asosiy xodimlar va ularning tajribasi haqida ma’lumot – bu bank ishonchini oshiradi.

Bank bilan muzokaralar

Rasmiy arizani topshirishdan oldin bank menejeri bilan dastlabki muzokaralarni o‘tkazish tavsiya etiladi. Bu orqali quyidagilar aniqlashtiriladi:

 • kreditlash tafsilotlari va dastlabki fikrlar;

 • arizani ko‘rib chiqish muddatlari va garov talablari;

 • zarurat tug‘ilganda kredit shartlarini o‘zgartirish imkoniyatlari.

Qarz mablag‘laridan foydalanish rejasi

Banklar kredit mablag‘larining maqsadli sarflanishi bo‘yicha hisobotni talab qilishi mumkin. Shuning uchun, bu mablag‘lar qanday va nimaga sarflanishi oldindan aniqlanishi kerak. Xarajatlarni nazorat qilish va kompaniyaning moliyaviy holati bo‘yicha ma’lumotlarni taqdim etishga tayyor bo‘lish zarur.

Bankning qo‘shimcha talablari

Kredit miqdori va shartlariga qarab, bank qo‘shimcha kafolatlarni talab qilishi mumkin. Masalan, asoschilar yoki boshqaruv xodimlarining kafilligi, yoki boshqa ta’minot shakllari.

Ayrim hollarda, ayniqsa katta kredit summalari bo‘lsa, bank qo‘shimcha audit o‘tkazishni talab qilishi mumkin.

Xulosa

Kredit olishga tayyorgarlik – bu faqat hujjatlarni rasmiy yig‘ish emas, balki strategik rejalashtirish va moliyaviy ochiqlik jarayonidir. Kompaniya o‘zining to‘lov qobiliyati va barqarorligini qanchalik aniq ko‘rsatsa, kredit olish imkoniyati shunchalik yuqori bo‘ladi.

Bundan tashqari, muvaffaqiyatli kreditlash biznesga nisbatan ishonchni kuchaytiradi va kelajakdagi hamkorlik aloqalari uchun asos yaratadi.