O’zbekistonda dominant kompaniyalar qanday aniqlanishi ma’lum bo’ldi

1 may kuni O’zbekiston Vazirlar Mahkamasi tovarlar va xizmatlar bozorlarini monopoliyaga qarshi tartibga solish to’g’risidagi bir qator qoidalarni tasdiqladi. Bu haqda Lex.uz’dan ma’lum bo’ldi.

Yangi qoidalar kompaniyaning yoki kompaniyalar guruhining bozordagi ustun mavqei yoki kuchli muzokaralar pozitsiyasi qanday aniqlanishini tavsiflaydi. Buning uchun raqobat qo’mitasi bozor ulushini va tovarlarni erkin sotib olish imkoniyatini baholaydi.

Agar u yoki bir guruh shaxslar ma’lum bir bozorning 40% yoki undan ko’prog’ini nazorat qilsa, kompaniya ustun mavqega ega deb hisoblanadi. Shuningdek, tabiiy monopoliyalar va tovarlarni ishlab chiqarish yoki sotish bo’yicha eksklyuziv huquqlarga ega kompaniyalar ustunlik toifasiga kiradi.

Yillik daromadi bazaviy hisoblash miqdorining 30 000 baravaridan kam bo ‘lgan kompaniyalar (taxminan 10,2 mlrd so’ m) ushbu ta’rifdan chiqarib tashlanadi, agar ular davlat tomonidan tartibga solinadigan narxlarda tovarlar sotsa.

Shartnoma shartlarini bir tomonlama belgilashi, narxlarga ta’sir qilishi yoki sotish hududlarini nazorat qilishi mumkin bo’lgan kompaniya yoki shaxslar guruhi mukammal savdolashish kuchiga ega deb tan olinishi mumkin. Bundan tashqari, u dominant mavqega ega bo’lmasligi kerak.

Dominant mavqega ega bo’lgan kompaniyalar har chorakda qo’mitaga o’zlari ustun bo’lgan tovarlarning narxlari to’g’risida ma’lumot berishlari shart. Agar monopol tovarlarning narxi yoki tariflari o’zgarsa, ular kamida 15 kun oldin jamoatchilikni ogohlantirishi kerak.

Tabiiy monopoliyalarga quyidagi infratuzilma operatorlari kiradi:

• neft va neft mahsulotlari uchun quvurlar,
• gaz quvurlari,
• suv va kanalizatsiya tizimlari,
• isitish tizimlari,
• elektr tarmoqlari,
• umumiy foydalanishdagi temir yo’llar,
• aeroportlar va aeronavigatsiya xizmatlari.
  

Tabiiy monopoliyalar o’z xizmatlarining narxlari va tariflarini tartibga soluvchi organlar bilan kelishishlari shart. Agar qo’shimcha foyda kompaniyaning ehtiyojlariga sarflansa, fors-major holatlarida istisnolar qilinishi mumkin.