Biznesni investitsiya jalb qilishga qanday tayyorlash mumkin: o‘zbek kompaniyalari uchun chek-list

O‘zbekistonda xususiy kompaniyalarga investorlar qiziqishi ortib bormoqda. Bozorda ilk IPOlar paydo bo‘lmoqda, korporativ obligatsiyalar chiqarilishi faollashmoqda, texnologik startaplar uchun venchur bitimlar esa odatiy holga aylanmoqda. Biroq kapital jalb qilish — bu tekshiruvlar, muzokaralar va yuridik jarayonlar “elagidan” o‘tishni anglatadi.

Investor raqobatchilaringizga ketib qolmasligi uchun bitimga tizimli ravishda qanday tayyorlanish kerakligini ko‘rib chiqamiz.

1. Moliyani tekshiring: auditsiz iloj yo‘q

Investor birinchi navbatda moliyaviy ko‘rsatkichlarga qaraydi. Faqat Excel’da emas, balki u qabul qilishga tayyor bo‘lgan formatda.

• So‘nggi 2–3 yil uchun boshqaruv va buxgalteriya hisobotini tayyorlang.
• Investor talab qilsa, audit o‘tkazing. O‘zbekistonda auditorlik faoliyati litsenziyalanadi, auditorlarning litsenziyasini Moliya vazirligi saytida reyestrdan tekshirish mumkin. Sohangizda tajribasi bor auditorni tanlang.

2. Yuridik hujjatlarni tartibga soling

Investorlar xavfdan qochadi. Yuridik hujjatlardagi har qanday kamchilik bitimni buzishi mumkin.

• Ustav va davlat reyestrlaridagi ma’lumotlaringizning aktualigini tekshiring.
• Sud ishlari mavjud emasligiga ishonch hosil qiling.

3. (Ixtiyoriy) Litsenziyalangan investitsiya konsultantini jalb qiling

Investitsiya konsultanti quyidagilarga yordam beradi:

• biznesni baholash;
• biznesni baholash;
• investitsiyaviy paket tayyorlash;
• investorlar bilan muzokaralar olib borish;
• bitimni tuzish – ulush sotishdan tortib;
• obligatsiya chiqarishgacha;
• bitimning yuridik jihatlari bo‘yicha maslahat berish.

4. Biznes-model va strategiyani aniq bayon qiling

Investorlar ochiqlikni qadrlaydi:

• Daromad qayerdan keladi?
• Asosiy xarajatlar qaysilar?
• Keyingi 3–5 yilda qanday o‘sasiz?

Unga qo‘shimcha ravishda uchta ssenariy qo‘shing: optimistik, bazaviy va stress.

5. Jarayonlarni yo‘lga qo‘ying

• Savdo, xarid, logistika va ishlab chiqarishni tasvirlab bering.
• CRM yoki hech bo‘lmasa avtomatlashtirilgan hisobni joriy eting.
• KPI o‘rnating: aylanma, ishlab chiqarish samaradorligi, yetkazib berish muddatlari.

6. Marketing materiallarini tayyorlang

Yaxshi g‘oya chiroyli taqdimotsiz sotilmaydi. Sizga kerak bo‘ladi:

• Tizer — 1–2 betlik qisqa prezentatsiya.
• Investitsiya tezisi — aynan sizga nega investitsiya kiritish kerakligi.
• Pitch Deck yoki investitsiyaviy memorandum — batafsil ma’lumotlar bilan.

Buni o‘zingiz ham qilishingiz mumkin yoki investitsiya konsultanti yordamida.

7. Virtual ma’lumotlar xonasi yoki VDR yarating

Barcha hujjatlarni bir joyga jamlang:

• moliyaviy hisobotlar,
• yuridik hujjatlar,
• litsenziyalar,
• asosiy shartnomalar.

Investor so‘rovlariga javob berish uchun mas’ul shaxs tayinlang — bu jarayonni tezlashtiradi.