Ta’lim kreditini qanday olish mumkin

Ta’lim krediti nima?

Ta’lim krediti — bu talabalar yoki ularning oilalariga universitetlar, kollejlar yoki boshqa ta’lim muassasalarida o’qish uchun to’lanadigan maqsadli bank krediti. Kreditlar, shuningdek, o’quv materiallari, turar joy va boshqa o’qish bilan bog’liq xarajatlarni qoplashi mumkin.

O’zbekistonda ta’lim kreditlarining asosiy turlari

Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 18-avgustdagi “Oliy ta’lim tashkilotlarida to‘lov-kontrakt asosida o‘qish uchun ta’lim kreditlari ajratishni tartibga solish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 527-son qaroriga ko‘ra ta’lim kreditlari bir nechta bank va moliya institutlari tomonidan taqdim etiladi. Ta’lim kreditlarining asosiy turlariga quyidagilar kiradi:

1. O’qish uchun to’lanadigan kreditlar: ushbu kreditlar muassasalardagi o’qish xarajatlarini qoplash uchun mo’ljallangan. Ko’pincha ular uzoq muddatga taqdim etiladi, o’qishni tugatgunga qadar muddatni kechiktirish imkoniyati mavjud.
2. Qo’shimcha xarajatlar uchun kreditlar: ba’zi banklar darsliklarni to’lash uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan kreditlarni taklif qilishadi, turar joy, transport xarajatlari va o’qish uchun zarur bo’lgan boshqa xarajatlar. 
3. Chet elda o’qish uchun kreditlar: chet elda o’qishni rejalashtirgan talabalar uchun nafaqat o’qish xarajatlarini, balki chet elda qolish bilan bog’liq qo’shimcha xarajatlarni ham qoplaydigan maxsus kreditlar mavjud.

Ta’lim kreditlarini berish shartlari

O’zbekistonda ta’lim kreditlari berish shartlari bank va aniq dasturga qarab farq qilishi mumkin. Biroq, asosiy shartlar odatda quyidagilarni o’z ichiga oladi:

1. Foiz stavkasi: ta’lim kreditlari bo’yicha foiz stavkalari kredit muddati, qarz oluvchining moliyaviy holati va boshqa omillarga qarab farq qilishi mumkin. Odatda stavkalar odatdagi iste’mol kreditlariga qaraganda pastroq.
2. Kredit muddati: kredit muddati o’qish muddati va bank shartlariga qarab bir necha yildan 10-15 yilgacha bo’lishi mumkin.
3. To’lovlarni kechiktirish: ko’pgina banklar bitiruvdan oldin kreditni to’lashni kechiktirishni taklif qilishadi, bu esa talabalarga o’qishga e’tibor qaratish imkonini beradi.
4. Qarz oluvchiga qo’yiladigan talablar: odatda qarz oluvchilar o’rta maktab o’quvchilari yoki ularning ota-onalari (vasiylari) bo’lishi mumkin. Muhim shart — bu qarz oluvchining kreditni to’lashga imkon barqaror daromadi.
5. Kreditni ta’minlash: ba’zi banklar kreditni kafolatlashni talab qilishi mumkin, masalan, garov yoki kafillik shaklida.

Ta’lim kreditini olish jarayoni

O’zbekistonda ta’lim krediti olish uchun bir necha bosqichlardan o’tish zarur:

1. Bank tanlash: avval siz turli banklarning takliflarini o’rganishingiz va eng mosini tanlashingiz kerak. Foiz stavkalari, kredit muddati va qo’shimcha shartlarga e’tibor berish muhimdir.
2. Ariza berish: bankni tanlagandan so’ng, siz kredit olish uchun murojaat qilishingiz kerak. Agar bunday imkoniyat taqdim etilsa, ariza bank filialida ham, internetda ham berilishi mumkin.
3. Hujjatlarni taqdim etish: ariza berish jarayonida pasport, daromadlar to’g’risidagi guvohnoma, ta’lim muassasasi bilan shartnoma va boshqalar kabi bir qator hujjatlar taqdim etilishi kerak.
4. Arizani ko’rib chiqish: bank arizani ko’rib chiqadi va kredit berish to’g’risida qaror qabul qiladi. Bu jarayon bir necha kundan bir necha haftagacha davom etishi mumkin.
5. Kredit olish: agar kredit ma’qullangan bo’lsa, mablag’lar muassasa hisobvarag’iga o’tkazilishi yoki qarz oluvchiga o’qish uchun to’lanishi mumkin.

Ta’lim kreditini olish uchun qanday hujjatlar talab qilinadi?

• Shaxsni tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki ID karta);
• Ta’lim krediti uchun ariza;
• Talaba va universitet o’rtasidagi shartnoma va hisob-faktura (agar mavjud bo’lsa). Shartnomada o’qishni tugatish muddati va bir yillik to’lov miqdori ko’rsatilishi kerak;
• Garov hujjati;
• Birgalikda qarz oluvchi to’g’risidagi ma’lumotlar va hujjatlar.

Ta’lim kreditlari kimlarga beriladi?

1. Oliy ta ‘lim tashkilotlarining birinchi kurs talabalari va kasb-hunar ta’lim tashkilotlari o’quvchilariga — to’lov kontrakt summasi miqdorida.
2. Oliy ta’lim tashkilotlarining ikkinchi va yuqori kurs talabalariga — agar fanlar bo’yicha o’rtacha o’quv ko’rsatkichi «3» dan past bo’lsa, to’lov kontrakt summasining 80%dan ko’p bo’lmagan miqdorda. 
3. Oliy o’quv yurtlari talabalariga — “shartnoma asosida talabalarga ko’rsatiladigan xizmatlarni hisobga olish” axborot tizimida (kontrakt.edu.uz) va “oliy ta’lim jarayonlarini boshqarisм axborot tizimi (НEMIS)da talabalar to’g’risida ma’lumotlar mavjud bo’lganda.
4. Kasb-hunar ta’limi tashkilotlari talabalari — “kasb-hunar ta’limi jarayonlarini boshqarish” axborot tizimida (prof.edu.uz) talabalar to’g’risida ma’lumotlar mavjud bo’lganda.

Ta’lim kreditlarining afzalliklari va kamchiliklari

Afzalliklari:

– Ta’lim olishga imkoniyat: kredit darhol o’qish uchun pul to’lay olmaydiganlarga ta’lim olish imkonini beradi.
– Moslashuvchan shartlar: ko’pgina banklar to’lovlarni kechiktirish va qulay to’lov jadvalini tanlashni o’z ichiga olgan moslashuvchan to’lov shartlarini taklif qiladi.
– Chet elda ta’lim olishni qo’llab-quvvatlash: chet elda o’qish uchun maxsus kreditlar xalqaro ta’limni arzonlashtiradi.

Kamchiliklari:

– Foiz stavkalari: iste’mol kreditlariga nisbatan past stavkalarga qaramay, ular qaytarilishi kerak bo’lgan umumiy miqdorni oshirishi mumkin.

– To’lovga layoqatsizlik xavfi: agar daromad yo’qolsa yoki boshqa moliyaviy muammolar yuzaga kelsa, qarz oluvchi kreditni to’lashda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.

– Talablar: garov yoki kafillik talabi ba’zi qarz oluvchilar uchun to’siq bo’lishi mumkin.

Ta’lim krediti mablag’lari shartnomada yoki hisob-fakturada ko’rsatilgan hisob raqamiga o’tkazish orqali beriladi.

O’zbekistondagi ta’lim kreditlari talabalar va ularning oilalariga moliyaviy qiyinchiliklarni yengib o’tish va sifatli ta’lim olish imkonini beruvchi muhim vositadir. Biroq, kredit olishdan oldin, shartlarni diqqat bilan o’rganish, moliyaviy imkoniyatlaringizni baholash va eng mos taklifni tanlash muhimdir.

Shuningdek, 2024/2025 o’quv yilidan boshlab oliy va kasb-hunar ta’limi tashkilotlari talabalari va o’quvchilariga ta’lim kreditlarini my.gov.uz portali orqali ham olish mumkin bo’ladi va oliy va kasb-hunar ta’limi tashkilotlarida o’qish uchun ta’lim kreditlari faqat kunduzgi ta’lim shaklida o’qiyotgan talabalar va o’quvchilarga beriladi.