Sun’iy intellekt va avtomatlashtirish joriy etilishi bilan O‘zbekiston mehnat bozori qanday o‘zgaradi

O‘zbekiston hukumati sun’iy intellekt rivojlanishiga faol sarmoya kiritmoqda. 2025 yil 1 iyul kuni $50 mln ajratilib, 1 mln mutaxassis tayyorlash, milliy SI modeli ва raqamli hukumat yaratish loyihalari boshlangan.

2024 yilda Prezident tomonidan 2030 yilgacha SI strategiyasi imzolandi. Rejaga ko‘ra, 10 ta ilmiy laboratoriya ochiladi, normativ-huquqiy baza yaratiladi va SI xizmatlari hajmi $1,5 mlrdga yetkaziladi.

IT-Park ва Uzbekistan Digital Inclusion loyihalari SI va IT sohasida ekotizim yaratmoqda. Rejada 25 ming IT ish o‘rni yaratish, 6 ming yosh mutaxassisni (18–30 yosh) tayyorlash belgilangan, ularning yarmi ayollar, 4% esa nogironligi bo‘lgan shaxslar.

Yangi ish o‘rinlari yoki an’anaviy vazifalarning avtomatlashtirilishi

Osiyo taraqqiyot banki (OTB) tadqiqotlariga ko‘ra, siyosat va ta’limga sarmoya kiritilsa, 2025 yilga kelib O‘zbekiston sanoatida 430 mingdan ortiq yangi ish o‘rni yaratilishi mumkin. Shundan 100 mingga yaqini to‘qimachilik va tikuvchilikda, 334 mingtasi qurilishda bo‘ladi.

Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT) esa ogohlantirmoqda: SI ish o‘rinlarini to‘liq yo‘q qilmaydi, balki ularni to‘ldiradi. Eng ko‘p xavf — kantselyariya ishlariga taalluqli, biroq aksariyat kasblar shunchaki o‘zgaradi ва yanada mustaqil bo‘ladi.

Kadrlar tayyorlashdagi o‘zgarishlar

O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalari SI yo‘nalishlarini faol rivojlantirmoqda. Hozirda 4 universitet SI bo‘yicha mutaxassis tayyorlaydi, 15 ta OTMda kurslar joriy etilgan. 77 ta litsenziya (bakalavriat va magistratura) ajratilgan, shuningdek, “Raqamli texnologiyalar va SI” doktorantura yo‘nalishi ochilgan.

“El-Yurt Umidi” jamg‘armasi xorijiy qisqa muddatli SI stajirovkalari uchun 30 tagacha kvota ajratmoqda.

hh.uz platformasining 2025 yilgi ma’lumotlariga ko‘ra, 64% o‘zbekistonliklar allaqachon SI dan foydalanmoqda, 22% uchun esa bu kundalik ishning bir qismi; atigi 14% yaqin kelajakda o‘rni SI bilan almashinishidan xavotirda.

Iqtisodiyot va biznes uchun real foyda

SI allaqachon bir qator sohalarda natija bermoqda:

• Bank tizimi — kreditlarni ko‘rib chiqish vaqti 70% ga qisqardi, risklarni baholash aniqligi 35% ga oshdi.
• Tibbiyot — onkologiyani erta tashxislash aniqligi 25% ga oshdi.
• Qishloq xo‘jaligi — paxta hosildorligi 15% ga ko‘tarildi, suv sarfi 20% ga kamaydi.
• Ta’lim — moslashuvchan SI tizimlari o‘quvchilarning o‘zlashtirishini 18% ga yaxshiladi.

Mutaxassislar hisob-kitobiga ko‘ra, SI O‘zbekiston YAIMiga yiliga qo‘shimcha $500 mln olib kelishi mumkin.

Avtomatlashtirish — faqat xavf emas, balki o‘sish omili

Avtomatlashtirish ishchilarga ko‘proq strategik va ijodiy vazifalarga e’tibor qaratish imkonini beradi, bu esa inson kapitalining qiymatini oshiradi.

Goldman Sachs hisob-kitoblariga ko‘ra, agar SI kompaniyalarning yarmida qo‘llanilsa, global iqtisodiyot 10 yil ichida 7% ga o‘sishi mumkin.

Xulosa

O‘zbekistonda SI va avtomatlashtirish ish o‘rinlarining yo‘qolishi emas, balki mehnat bozorining transformatsiyasidir. Bu yuz minglab yangi ish o‘rinlarini yaratish, kasblarning mazmunini o‘zgartirish va yangi mutaxassisliklarning paydo bo‘lishi demakdir. Yoshlar uchun bu — ta’lim olish, IT sohasida karyera qurish, xalqaro stajirovkalarda ishtirok etish va innovatsion sohalarda faoliyat yuritish imkoniyati hisoblanadi.