O‘zbekistonda 2024-yilda muomaladagi naqd pul ulushi 20% dan pastladi

2024-yilda naqd pul ulushi umumiy pul resurslari tarkibida ilk bor 20% dan pastga tushdi. Bu Markaziy bankning naqd pul muomalasi bo‘yicha yillik hisobotida ma’lum bo‘ldi. 

2025-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, O‘zbekistondagi umumiy pul massasi (M2) 277 trln so‘mni tashkil etdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 30% ga ko‘p hisoblanadi. Naqd pul (M0) esa 53 trln so‘mni tashkil qilib, 15,2% ga oshdi.

Pul massasidagi naqd pul ulushi 2,3% ga kamayib, 19,2% ga tushdi (2022-yilda — 22,3%, 2023-yilda — 21,5%).

2024-yilda jami pul tushumlari 840 trln so‘mga yetib, 26% ga oshdi. Naqd tushumlar ulushi 62% dan 60% ga pasaydi, terminal orqali tushumlar esa 38% dan 40% ga ko‘tarilgan. Savdo va xizmatlardan kelgan tushumlar ulushi 44% ga yetdi.

Bank tizimi orqali naqd pul aylanmasi 1 kvadrillion so‘mdan oshib, 22% ga o‘sdi. Banklarga naqd tushumlar 501 trln so‘mni tashkil qilib (+21%), naqd pul berilishi esa 510 trln so‘mga (+19,5%) yetdi. Savdo sohasidan tushumlar 22 trln so‘mga, pullik xizmatlardan esa 16 trln so‘mga oshdi. Yuzaga kelgan naqd pul tanqisligi 10,3 trln so‘mlik qo‘shimcha emissiya hisobidan qoplandi.

Xorijiy valyutani bank kassalari orqali sotib olish xarajatlari 22% dan 24% ga ko‘tarilib, 122,4 trln so‘mni tashkil etdi (+33,4%).

Bank kartalariga 1,03 kvadrillion so‘m o‘tkazilib, bu ko‘rsatkich 2022-yilga nisbatan 86,6% ga oshdi. Bank kartalaridan 226 trln so‘m yechib olindi, shundan 83% dan ortig‘i bankomatlar orqali yechilgan. Bu operatsiyalar hajmining oshishi va banklar tomonidan xorijiy valyuta sotib olinishi bilan bog‘liq.

2024-yilda qo‘shimcha emissiya natijasida 152 mln dona yangi banknot chiqarildi. 200 000 so‘mlik banknotlar ulushi 18,6% dan 23,4% ga, 20 000 so‘mliklar esa 4,4% dan 6,7% ga oshdi. 100 000 so‘mlik banknotlar ulushi 42,5% dan 40,9% ga, 50 000 so‘mliklar esa 20,5% dan 16,6% ga tushdi.

Shu tariqa, 100 000 va 200 000 so‘mlik banknotlar umumiy naqd pul muomalasining 64% dan ortig‘ini tashkil qiladi.

Markaziy bankning ma’lum qilishicha, eski banknotlar asta-sekin yangilariga almashtirilmoqda. Masalan, 5000 so‘mlik banknotlarning eski versiyasi ulushi 67% dan 25% ga, 10 000 so‘mliklar esa 64% dan 24% ga pasaydi.

Shuningdek, 2024-yilda 54,5 mlrd so‘mlik qo‘shimcha tangalar chiqarilib, ularning ulushi umumiy naqd pul muomalasida 0,3% ni tashkil etdi.