O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olish bo‘yicha maslahatlar: nimaga e’tibor berish lozim va qanday hujjatlar kerak

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olish muhim va mas’uliyatli jarayon bo‘lib, unga ehtiyotkorlik bilan yondashish lozim. Ushbu maqolada uy tanlashda asosiy jihatlarga e’tibor qaratish va bitimni rasmiylashtirish uchun zarur bo‘lgan hujjatlar ro‘yxatini ko‘rib chiqamiz.

Ko‘chmas mulk sotib olayotganda nimaga e’tibor berish kerak

1. Mulkning huquqiy tozaligi

Sotib olishdan oldin, ko‘chmas mulkning huquqiy jihatdan muammosiz ekanligiga ishonch hosil qiling. Quyidagilarni tekshiring:

• Mulk egasi kim va u uni sotishga haqlimi?
• Mulk garovda emasmi, ipotekasi mavjud emasmi yoki boshqa majburiyatlar bilan yuklanmaganmi?
• Mulk bo‘yicha merosxo‘rlar o‘rtasida nizo yoki sud ishlari bor-yo‘qligi.
• Mulkning haqiqiy holati hujjatlardagi tavsifga mos keladimi?

Bu ma’lumotlarni Kadastr xizmati yoki notarius orqali tekshirish mumkin.

2. Infratuzilma va joylashuv

Mulk tanlashda quyidagilarga e’tibor bering:

• Ish joyingiz, maktablar, bolalar bog‘chalari, shifoxonalar va do‘konlarga yaqinligi.
• Transport qulayligi (yo‘llar va jamoat transporti mavjudligi).
• Atrof-muhit holati (ekologiya, shovqin darajasi).

Uy-joyning texnik holati

Kvartira yoki uyni ko‘zdan kechirayotganda quyidagilarga e’tibor bering:

• Ta’mirlash sifati, devorlar, pol va shiftning holati.
• Elektr tarmog‘i, suv ta’minoti, kanalizatsiya va isitish tizimining sozligi.
• Namlik, mog‘or, yoriqlar yoki boshqa nuqsonlar mavjud emasligiga ishonch hosil qiling.

Agar yangi qurilgan uy sotib olinayotgan bo‘lsangiz, qurilish kompaniyasini va uy topshirish shartlarini tekshirish muhim.

Qurilish kompaniyasining ishonchliligi (yangi binolar uchun)

Agar yangi qurilgan uydan kvartira sotib olishni rejalashtirayotgan bo‘lsangiz, quyidagilarni o‘rganing:

• Quruvchi kompaniyaning hujjatlari (litsenziyalar, qurilish uchun ruxsatnomalar).
• Tugallangan loyihalari va mijozlar tomonidan kelib tushgan shikoyatlar.
• Shartnoma shartlari va kafolatlar.

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olish uchun qanday hujjatlar kerak

Xaridor uchun

• Pasport (yoki shaxsni tasdiqlovchi boshqa hujjat).
• STIR (soliq to‘lovchining identifikatsiya raqami).
• Ishonchnoma (agar xarid vakil orqali amalga oshirilayotgan bo‘lsa).

Sotuvchi uchun

• Pasport.
• Mulk huquqini tasdiqlovchi hujjat (kadastr hujjati).
• Texnik pasport.
• Kommunal to‘lovlar bo‘yicha qarzdorlik yo‘qligi haqida ma’lumotnoma.
• Turmush o‘rtog‘ining rozilik hujjati (agar mulk oilaviy qo‘shma mulk bo‘lsa).

Oldi-sotdi shartnomasi

Oldi-sotdi shartnomasi yozma shaklda tuziladi va notarius tomonidan tasdiqlanadi. Unda quyidagilar ko‘rsatilishi kerak:

• Xaridor va sotuvchining to‘liq ma’lumotlari.
• Mulkning batafsil tavsifi.
• Bitim summasi va to‘lov shartlari.
• Mulkni xaridorga topshirish muddati.

Shartnoma imzolangandan so‘ng, bitim Kadastr palatasida ro‘yxatdan o‘tkaziladi va xaridor mulk huquqi guvohnomasini oladi.

3. Qo‘shimcha xarajatlar

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olayotganda quyidagi qo‘shimcha xarajatlarni hisobga olish kerak:

• Notarial xizmatlar (shartnomani tasdiqlash).
• Davlat boji (mulkni ro‘yxatdan o‘tkazish uchun).
• Dallol komissiyasi (agar bitimda vositachi ishtirok etgan bo‘lsa).
• Soliqlar (agar mulk kadastr qiymatidan yuqori narxda sotilsa, farqdan soliq olinishi mumkin).

4. Chet ellik fuqarolar uchun ko‘chmas mulk sotib olish shartlari

Chet el fuqarolari O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olishlari mumkin, biroq ba’zi cheklovlar mavjud:

• Xarid faqat yirik shaharlar (Toshkent, Samarqand va boshqalar)da amalga oshirilishi mumkin.
• Mamlakat iqtisodiyotiga investitsiya kiritish yoki yashash uchun ruxsatnoma olish talab qilinishi mumkin.

Bitimdan oldin huquqiy muammolarning oldini olish uchun advokat bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.

Shuningdek, 2022-yilning 1-maydan boshlab, Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan ro‘yxatga kiritilgan xorijiy davlatlar fuqarolariga O‘zbekistonda yashash guvohnomasisiz quyidagi shartlar asosida yangi qurilayotgan ko‘chmas mulk obyektlarini sotib olish orqali investitsiya kiritish huquqi beriladi:

Toshkent viloyati, Toshkent va Samarqand shaharlarida:

• Qurilish jarayonida tuzilgan shartnomalar bo‘yicha qiymati kamida $150 ming ekvivalentidagi ko‘chmas mulk.
• Foydalanishga topshirilgan obyektlar uchun esa qiymati kamida $180 ming ekvivalentida bo‘lishi talab etiladi.

Boshqa hududlarda:

• Qurilish davomida tuzilgan shartnomalar bo‘yicha kamida $70 ming ekvivalentidagi ko‘chmas mulk.
• Foydalanishga topshirilgan obyektlar uchun esa qiymati kamida $85 ming ekvivalentida bo‘lishi lozim.

Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu tartib xorijiy davlatlar fuqarolariga O‘zbekistonda doimiy ro‘yxatdan o‘tish va yashash guvohnomasini olish huquqini bermaydi.

O‘zbekistonda ko‘chmas mulk sotib olishda hujjatlarni sinchkovlik bilan tekshirish, huquqiy va texnik jihatlarni hisobga olish hamda qo‘shimcha xarajatlarni oldindan rejalashtirish muhimdir. Notarius va ko‘chmas mulk bo‘yicha mutaxassislar bilan ishlash bitimni xavfsiz va qonuniy amalga oshirishga yordam beradi.