Davlat xaridlari qayta ko‘rib chiqilmoqda: tizimni soddalashtirish va korrupsiyani kamaytirish bo‘yicha yangi rejalar

Toshkentda davlat xaridlari tizimini rivojlantirishga bag‘ishlangan keng qamrovli davra suhbatida soha ishtirokchilari, davlat organlari, deputatlar hamda xususiy sektor vakillari o‘zaro muloqot qilishi uchun platforma yaratildi. Tadbirning asosiy e’tibori — tadbirkorlarning amaliy takliflarini eshitish, mavjud muammolarni aniqlash va ularni qonunchilik hamda raqamlashtirish orqali hal etish masalalariga qaratildi.

Davlat xaridlari bozoridagi faoliyat hajmi yildan-yilga ortib bormoqda. O‘tgan yili 248 trln so‘mlik xaridlar amalga oshirilgan bo‘lsa, 2025-yilning 9 oyligida platformalar orqali 240 trln so‘mlik xaridlar o‘tkazilgan. Bu esa tizimga bo‘lgan qiziqish ortayotganini ko‘rsatadi, — deya ta’kidladi Iqtisodiyot va moliya vazirligi Davlat xaridlari siyosati departamenti direktori Sarvar Nazarov.

Nazarovning so‘zlariga ko‘ra, avval 50–60 ming tadbirkor davlat xaridlarida qatnashgan bo‘lsa, bugun 300 mingdan ortiq korxona ro‘yxatdan o‘tgan, muntazam ishtirok etayotganlar esa 100 mingdan oshgan.

Tadbirkorlarning takliflari qonunchilikka kiritilishi mumkin

Departament rahbari tadbirlarning asosiy maqsadi tadbirkorlardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri takliflar olish ekanini qayd etdi. O‘tgan haftadagi yig‘ilishda 50 dan ortiq taklif kelib tushgan bo‘lib, ularning 20 dan ziyodi normativ-huquqiy hujjatlarga o‘zgartirish kiritish, qolganlari esa tizimni raqamlashtirish va jarayonlarni soddalashtirishga oid takliflar bo‘lgan.

Uning so‘zlariga ko‘ra, elektron tizimlar orqali inson omili kamayib, nazorat va avtomatlashtirilgan jarayonlar korrupsiya xavfini pasaytiradi. Bu yo‘nalishda sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish ustuvor vazifa bo‘lib qolmoqda.

Davlat xaridlarida korrupsiyani kamaytirish — asosiy vazifalardan biri

Sarvar Nazarov korrupsion xavflar eng ko‘p uchraydigan yo‘nalishlardan biri aynan davlat xaridlari ekanini tan oldi. Shu sababli vazirlik Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi, Hisob palatasi va Bosh prokuratura bilan hamkorlikda yangi nazorat mexanizmlarini ishlab chiqmoqda.

Kelgusida davlat buyurtmachilarining reyting tizimi joriy qilinadi. Unda xarid jarayonlarining shaffofligi, xatoliklar soni va samaradorlik baholanadi. Mazkur reyting ochiq bo‘lib, jamoatchilik ham ko‘ra oladi.

Yangi platforma kelasi yilda ishga tushiriladi

Hozirda to‘rtta davlat xaridlari operatorining ma’lumotlarini yagona axborot bazasiga birlashtirish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Nazarovning aytishicha, yagona platforma 2026-yil boshida ishga tushirilishi rejalashtirilgan.

Birjaning yangi texnologiyalari: AI Chat-bot va mobil ilova

Davra suhbatida ishtirok etgan O‘zbekiston Respublika tovar-xom ashyo birjasi o‘zining yangiliklari bilan bo‘lishdi. 2011-yildan beri elektron davlat xaridlari tizimini rivojlantirib kelayotgan birja:

• 2025-yilning 9 oyida 7,3 trln so‘m mablag‘ni tejadi;
• elektron xaridlar hajmi 31,2% ga o‘sgan;
• tadbirkorlar uchun yangi Xarid mobil ilovasini ishga tushirdi;
• tizimga AI Chat-bot joriy etilib, foydalanuvchilarga real vaqt rejimida maslahat berishni boshladi;
• e’lonlar moderatsiyasida ham sun’iy intellekt qo‘llanilmoqda.

AI asosidagi xizmatlar jarayonlarni soddalashtiradi, xatoliklarni kamaytiradi va operatorlarga bo‘lgan yukni qisqartiradi.

Mahalliy ishlab chiqaruvchilarga qo‘shimcha imkoniyatlar

Mahalliy korxonalar uchun tovarlar katalogi yaratildi, shuningdek, license.gov.uz tizimi bilan integratsiya yo‘lga qo‘yildi. Bu ishlab chiqaruvchilarga o‘z mahsulotlarini xarid tizimiga joylashtirish va sotishni osonlashtiradi.

Shuningdek, farma.uzex.uz farmatsevtika xaridlari va markazlashgan xaridlar uchun ixtisoslashgan platformalar ishga tushirilmoqda. Ikki bosqichli xarid tizimi ham joriy etilishi kutilmoqda.

Xulosa

Davra suhbati davomida davlat xaridlari bo‘yicha mavjud muammolar, raqamlashtirish jarayonlari va tadbirkorlarning amaliy takliflari muhokama qilindi. Ishtirokchilar sohani takomillashtirish, shaffoflikni oshirish va korrupsiya xavfini kamaytirish bo‘yicha aniq rejalarni belgilab oldilar.